Op zijn 46ste jaar had hij nog geen tijd gehad de gordijnen op te hangen in zijn huis waar hij al 14 jaar woonde. ‘Hij leefde zo efficiënt mogelijk. Wat hij niet echt nodig achtte, daar verspeelde hij ook geen tijd aan. Hij wilde zich volledig kunnen focussen op zijn werk’, zegt zijn zus Maggy Ovaa.
Ovaa werkte als scheikundige voor het Nederlands Kanker Instituut (NKI) en vanaf 2016 voor het Leids Universitair Medisch Centrum LUMC. Hij deed fundamenteel onderzoek naar eiwitten in het menselijk lichaam. Als chemicus maakte hij tools (stoffen) voor zijn eigen lab en voor heel veel andere laboratoria in de wereld, waarmee de werking van eiwitten kunnen worden gevolgd. Deze tools zijn essentieel voor het begrip van kankereiwitten en eiwitten die bij hersenziekten een rol spellen.
Tragisch genoeg werd hij zelf heel jong het slachtoffer van een agressieve vorm van prostaatkanker die driekwart jaar geleden bij hem werd vastgesteld. Huib Ovaa overleed 19 mei. Zijn lab zal doorgaan aan het LUMC in Leiden, waar hij hoogleraar was aan de afdeling Cell en Chemische Biologie die hij samen met professor Jacques (‘Sjaak’) Neefjes had mogen opzetten. Zijn Kroatische vriendin-collega werkt in Duitsland. ‘Huib leeft door in zijn lab’, zegt Neefjes.
Huib Ovaa werd geboren in Utrecht. Op jonge leeftijd ging het gezin van drie kinderen naar Zeeland, waar hij een vwo-diploma haalde in Middelburg. ‘Op de middelbare school had hij veel interesses. Hij was niet alleen slim, maar kon ook goed sporten en tekenen’, zegt zijn zus.
Hij veranderde toen hij scheikunde ging studeren in Leiden. Ineens was alle aandacht daarop gericht. Binnen vier jaar studeerde hij af. Na zijn promotie in 2001 werd hij door immunoloog Hidde Ploegh als post-doc naar de Harvard Medical School gehaald, waar hij onderzoek deed en instructor was. In 2004 werd hij door het NKI aangetrokken. Hij was hier een van de eerste wetenschappers die scheikunde toepaste in de biologie.
Neefjes: ‘Hij heeft ontzettend veel gedaan. Maar zijn naam is toch vooral verbonden met één biomolecuul: ubiquitine. Dit molecuul speelt bij haast alle processen in het leven een rol. Zijn laboratorium was wereldwijd de plek waar deze moleculen chemisch veranderd werden zodat we eindelijk deze processen konden volgen. Dit is kritisch voor het begrijpen en uiteindelijk oplossen van enorm veel ziekten.’
Huib Ovaa startte in Amsterdam met twee anderen een eigen biotechnologiebedrijfje UbiQ om de moleculen die hij gemaakt heeft voor iedereen ook mondiaal beschikbaar te maken.
Neefjes: ‘De medische potentie is enorm. Hiermee kunnen we een nieuwe klasse van geneesmiddelen maken. Dat is in belangrijke mate aan hem te danken. Het is jammer dat hij dat niet kan meemaken.’
Huib was zeker geen einzelgänger, zo zegt Neefjes. ‘Hij was veeleisend voor zijn medewerkers en ging tegelijkertijd voor ze door het vuur. Hij was kritisch in het selecteren van samenwerkingspartners, waarbij kwaliteit vooropstond. Zijn werk was zijn leven, en hij genoot er met volle teugen van. Hij was trots op zijn successen en de mensen in zijn groep. Vier dagen voor zijn dood vertelde hij nog dat hij een nieuwe grote subsidie had gekregen waardoor de mensen in zijn lab zich geen (financiële) zorgen hoefden te maken. Tot het laatst toe leefde hij voor zijn lab. ’
Volgens zijn zus bleef hij positief, ook toen bleek dat de kanker bij hemzelf dodelijk zou zijn. ‘In dat opzicht was hij geen dromer. Maar een realist.’
Gepubliceerd in De Volkskrant